روزنامه نو زوریخ در تاریخ ۱۵ آگوست مطلبی را با عنوان «بسیاری از پناهندگان افغانستان به طور منظم در آنجا تعطیلات می‌گذرانند: گزارشی نشان می‌دهد که چقدر پناهندگان افغانستانی علاقه‌مند به سفر به وطن خود هستند» منتشر کرد.
سه سال پیش، گروه تروریستی طالبان قدرت را در افغانستان به دست گرفت. به همین منظور، وزیر امور خارجه آلمان تاکید کرد: «ما در کنار زنان، دختران و تمامی کسانی که در افغانستان توسط طالبان تهدید می‌شوند، ایستاده‌ایم.»
به گفته وزیر خارجه آلمان، آنالنا بربوک، تاکنون بیش از 34 هزار نفر از افرادی که توسط طالبان تحت پیگرد قرار گرفته‌اند، در چارچوب برنامه‌های پذیرش در آلمان پناه یافته و از امنیت برخوردار شده‌اند. در مجموع، بیش از 400 هزار پناهنده اهل افغانستان در آلمان زندگی می‌کنند. اما همه آنها شرایط کشور خود را خطرناک یا نگران‌کننده نمی‌دانند. یک گزارش تلویزیونی نشان می‌دهد که چگونه تجارت پررونق سفرهای تعطیلاتی وجود دارد که پناهندگان را به افغانستان می‌برد و سپس به آلمان بازمی‌گرداند.
پاسپورت آبی و یک تکه کاغذ
روزنامه نو زوریخ در ادامه می نویسد، در مواردی که گزارشگر RTL، لیو فون بوتیشر، فاش کرده است، نمی‌توان از پناهندگان واقعی سخن گفت. این مسئله به وضوح نشان‌دهنده سوءاستفاده سیستماتیک از قانون پناهندگی آلمان است. افرادی که به دلایل سیاسی تحت تعقیب قرار دارند و حق پناهندگی دارند، نباید به کشوری که ادعا می‌کنند از آن فرار کرده‌اند، بازگردند.
دلیل این قانون واضح است: هیچ‌کس داوطلبانه به کشوری بازنمی‌گردد که در آنجا با خطرات جدی شخصی مواجه است. بنابراین، برخلاف ارزیابی رسمی دولت فدرال، احتمالاً برخی مناطق افغانستان مناطقی امن برای مبدأ و بازگشت هستند.
در این گزارش، چندین کارمند آژانس‌های مسافرتی در هامبورگ در یک تحقیق پنهانی اظهار نظر می‌کنند: «آلمانی‌ها چیزی نمی‌فهمند»، «آنها نمی‌دانند»، «آلمان از این موضوع خبر ندارد».
در برخی موارد، از چند صد نفر در ماه صحبت می‌شود و در موارد دیگر از 20 تا 30 پناهنده در روز در هر آژانس مسافرتی که از یک شکاف قانونی استفاده می‌کنند. قطعاً اگر این تحقیق به شهرهای دیگر، آژانس‌های مسافرتی بیشتر و کشورهای مبدأ دیگر مانند سوریه کشیده می‌شد، تعداد بسیار بیشتری از این موارد کشف می‌شد.
در واقع، پناهندگان افغانستانی بلیط پرواز به تهران را که مجاز به سفر به آن هستند، می‌خرند و سپس بدون اطلاع به کابل ادامه مسیر می‌دهند. این کار باید به لغو پناهندگی یا اقامت پناهنده‌ای که در آلمان از خطر جان پناه یافته است، منجر شود. برای جلوگیری از آگاهی مقامات آلمانی از مقصد واقعی، آژانس مسافرتی برای آنها ویزای ایران را به صورت یک تکه کاغذ جداگانه صادر می‌کند. ورود و خروج به تهران تأیید می‌شود و پاسپورت آبی، که سند مسافرتی آلمان برای پناهندگان است، هیچ مهر یا نشانی ندارد. سپس این تکه کاغذ دور انداخته می‌شود. به این ترتیب، به نظر می‌رسد که پناهندگان فقط به تهران سفر کرده‌اند، نه به کابل.
این گزارش به نتایج سیاسی مهمی (در اروپا) منجر می‌شود: اولاً، افغانستان نمی‌تواند صرفاً به عنوان سرزمینی از خشونت و سرکوب به تصویر کشیده شود و این موضوع می‌تواند «برنامه پذیرش فدرال برای افغانستان» را نیز به چالش بکشد و ویزاهای زیادی که برای افغانستانی های در خطر صادر شده، اکنون بیشتر مورد تردید قرار دهد.
به نظر می‌رسد که بحث درباره افغانستان به عنوان کشوری که شاید اکنون سرزمین مبدأ امنی باشد، اجتناب‌ناپذیر است. پس از حادثه حمله یک پناهنده اهل افغانستان به یک پلیس آلمانی که باعث مرگ او شد، اولاف شولتز، صدراعظم آلمان، تمایل دارد مجرمان سنگین را به افغانستان اخراج کند.
اقدامات دبیرخانه مهاجرت سوئیس و دولت فدرال
دبیرخانه مهاجرت سوئیس (SEM) یک مرکز گزارش‌دهی برای سفرهای غیرقانونی تعطیلاتی پناهندگان راه‌اندازی کرده است. از طریق این مرکز، مردم می‌توانند سوءاستفاده‌های مشکوک را به مقامات مهاجرت سوئیس گزارش دهند. زیرا کسانی که در سوئیس پناهندگی دریافت می‌کنند، دیگر اجازه ندارند به کشور اصلی خود بازگردند. با این حال، برخی از پناهندگان به کشوری که ادعا می‌کنند در آنجا تحت تهدید و خطر هستند، بازمی‌گردند. این موارد هر بار جنجال‌برانگیخته و موجب خشم و ناراحتی می‌شوند.
سفرهای ممنوعه پناهندگان به کشور مبداشان سال‌هاست که به یک موضوع سیاسی تبدیل شده است، به‌ویژه در فصل تابستان که سفرها به اوج خود می‌رسد. در اوج این بحث‌ها و پس از موج بزرگ پناهندگان در اواسط دهه گذشته، دولت فدرال مرکزی برای گزارش موارد مشکوک ایجاد کرد. در سال ۲۰۱۷، بیش از ۱۰۰ شهروند در این زمینه گزارش‌هایی ارائه دادند.
اگر گزارش‌های مردمی تأیید شوند، می‌توانند عواقب جدی برای افراد متخلف داشته باشند. به عنوان مثال، دبیرخانه مهاجرت (SEM) می‌تواند به دلیل سفرهای ممنوعه به کشور مبدا، وضعیت پناهندگی فرد را لغو کند.
مارتینا بیرچر، نماینده شورای ملی از حزب SVP، می‌گوید: «حتی من به عنوان یک سیاستمدار، از وجود این مرکز گزارش‌دهی آگاهی نداشتم.» او تأکید می‌کند که دولت باید این مرکز را بیشتر به مردم معرفی کند. «در غیر این صورت، فایده‌ای نخواهد داشت.» در واقع، دولت فدرال به طور فعال در این زمینه تبلیغ نمی‌کند و به سرعت نمی‌توان در وب‌سایت SEM هیچ اشاره‌ای به این مرکز یافت.
از نظر بیرچر، اینکه مردم پناهندگان را به مقامات گزارش دهند، هیچ مشکلی ندارد. او می‌گوید: «من حتی این کار را به عنوان یک وظیفه شهروندی می‌دانم که چنین سوءاستفاده‌هایی را گزارش دهیم.» حتی از حزب سوسیال‌دموکرات (SP) نیز حمایت‌هایی برای این مرکز گزارش‌دهی وجود دارد. فرانزیسکا روث، نماینده پارلمان از کانتون سولوترن، می‌گوید که برای پذیرش سیستم پناهندگی، جلوگیری از سوءاستفاده‌ها مهم است. او می‌افزاید: «از نظر من، این کار نادرستی نسبت به افراد نیازمند حمایت نیست، بلکه حفاظت از سیستم پناهندگی در برابر سوءاستفاده است.» او معتقد است که برخورد جدی در این موارد از نظر حقوقی درست است. دولت فدرال نیز می‌تواند در شرایط خاص، مانند مصیبت های خانوادگی، استثنائاتی را در نظر بگیرد.
در دسامبر ۲۰۱۹، پارلمان سوئیس به منظور جلوگیری از سوءاستفاده از امتیاز پناهندگی، سفر به کشورهای همسایه کشور مبدا پناهندگان را ممنوع اعلام کرد. این قانون که قرار بود در آوریل ۲۰۲۰ به اجرا گذاشته شود، به دلایل نامعلوم تاکنون عملی نشده است.
Photo by Mohammad Husaini on Unsplash